Sebebi Yer Çekimi Değilmiş! Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki Astronotlar Neden Havada Asılı Kalıyor?
Yer çekiminin olmadığı ortamda cisimlerin havada asılı kalacağını herkes bilir hatta birçok kişi bu hissi tatmanın hayali bile kurar. Bu genellemeden yola çıkarak Memleketler arası Uzay İstasyonu’ndaki astronotların havada asılı kalmalarının nedeninin de yine yer çekimi olduğunu düşünebilirsiniz. Öyleyse yanılıyorsunuz. Nasıl mı? Gelin açıklayalım.
Astronotlar Uluslararası Uzay İstasyonu’nda neden havada asılı kalıyor?
Bu soruyu duyduğunuzda çabucak ‘Tabii ki Dünya’nın yer çekiminden uzakta oldukları için.’ diye düşünebilirsiniz. Aslında bu cevap yanlış. ‘Nasıl olur?’ dediğinizi duyar gibiyiz. Şöyle ki Uluslararası Uzay İstasyonu; düşünülenin aksine Dünya’dan pek de uzakta değil, hatta teknik olarak uzayda bile sayılmaz. Uzay İstasyonu’nun Dünya’ya olan uzaklığı yaklaşık 400 kilometre. Bu uzaklık de onun aslında termosferin içinde yer aldığı manasına geliyor. Hasebiyle Uzay İstasyonu, Dünya’nın yer çekimine bizden sadece %10 daha az maruz kalıyor.
Yani hava asılı kalmalarının nedeni çok farklı.
Serbest bir şekilde düşen cisimler yer çekimini hissedemez. Uzay İstasyonu’ndaki cisimler ve astronotlar da bu yüzden havada asılı kalıyor.
Uzay İstasyonu Dünya’ya nasıl çarpmıyor?
Uzay İstasyonu’nun Dünya’ya çarpmamasını sağlayan çok değerli bir faktör var: Sürat. Memleketler arası Uzay İstasyonu; Dünya’nın etrafında her gün 15 kere, saatte 27.580 kilometre süratle dönüyor. Yani tam olarak bir mermiden 10 kat daha süratli. İstasyon, dikey olarak Dünya’ya düşerken kendini yatay olarak Dünya’nın dışına itiyor. Bu sayede her bir tıpta düşeceği yeri kaçırıyor.
Gelelim Memleketler arası Uzay İstasyonu’nun uzaya nasıl çıkarıldığına!
NASA, Roscosmos, JAXA, ESA ve CSA uzay ajanslarının katkılarıyla 1998 yılında kurulan Uluslararası Uzay İstasyonu; uzaydaki insan yapımı en büyük cisim. Kafanızda daha kolay canlanması için bir futbol sahası kadar olduğunu söyleyebiliriz. Uluslararası Uzay İstasyonu’nu oluşturan yapılar, ABD ve Rusya’nın roket ve uzay mekikleri sayesinde yukarı çıkarıldı. Bu devasa yapıda, bilim insanları uzayla ilgili çalışmalar yapıyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda çalışanlar her gün spor yapmak zorunda kalıyor.
Neden mi? Zira uzayda yaşamak insan sıhhatini olumsuz istikamette etkiliyor. Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda yer çekimi olmadığı için astronotlar kemik yoğunluklarını kaybediyorlar. Ayrıca bu yer çekimsiz ortam, onların kaslarının günden güne zayıflamasına da neden oluyor. Bu yüzden Uluslararası Uzay İstasyonu’nda çalışan bilim insanları ve astronotlar nizamlı olarak ağır bir antrenman programı uyguluyorlar.
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndakiler gün doğumunu bir günde tam 16 kez görebiliyorlar.
İstasyon, Dünya yörüngesindeki turunu sadece 1,5 saatte tamamladığı için oradaki astronotlar bir 1 günde 16 kez Güneş’in doğuşuna şahit olabiliyorlar. Lakin bu durum romantik görünümler yaratmaktan fazla uyku bozukluğuna yol açıyor. Bu yüzden istasyonda yaşayanlar, özel olarak üretilmiş dar kabinlerde ve duvara bağlı uyku tulumlarında uyuyorlar.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda geçirilen azamî müddet 340 gün.
Rus kozmonot Mikhael Kornienko ve Amerikalı astronot Scott Kelly, istasyonda en uzun mühlet kalma rekorunu kıran isimler. Uzay boşluğunda uzun mühlet kalmanın tesirlerinin araştırıldığı bir çalışma kapsamında istasyonda tam 340 gün geçirdiler.
Uluslararası Uzay İstasyonu şimdiye kadar üretilmiş en kıymetli yapı.
ABD, Rusya, Japonya, Avrupa ve Kanada’nın bir araya gelerek yatırım yaptığı Uluslararası Uzay İstasyonu’nun toplam maliyeti 2010 yılında 150 milyar dolara ulaştı. Akıl alır üzere değil, değil mi?
Uzay İstasyonu çalışanları neler yapıyorlar?
Uluslararası Uzay İstasyonu çalışanları, vakitlerinin birçoklarını bilimsel deneyler yaparak geçiriyorlar. Yer çekiminin olmadığı ortamda bitkilerin nasıl yetiştirilebileceği ve mikroorganizmaların uzayda hayatta kalma mühletleri araştırılıyor. Uzayın DNA ve üreme bahislerindeki tesirleri de inceleniyor. İddia edeceğiniz üzere bilim insanları ve astronotlar, bu çalışmalar sayesinde uzayda hayatın olup olmadığını anlamaya çalışıyorlar.
Devasa yapının 2031 yılına kadar yörüngede kalması planlanıyor.
İstasyon modülleri gereğince eski olduğu için bu yapı bir mühlet sonra kullanılamayacak hâle gelecek. Eski modüllere karşın istasyonun uzayda kalma müddeti birkaç sefer uzatılsa da NASA, istasyonu en geç 2031 yılında yörüngeden çıkaracağını ve Pasifik Okyanusu’na düşüreceğini açıkladı. Bu da yaklaşık 10 yıl sonra gökyüzündeki o parlak noktayı artık göremeyeceğimiz manasına geliyor.
